Czarna Góra to wieś położona na terenie polskiego Spisza, w dolinie rzeki Białki, na tak zwanym Zamagurzu Spiskim. Nazwa miejscowości prawdopodobnie wywodzi się od widoku góry, jaki zastali pierwsi osadnicy. Wzniesienie to było porośnięte gęstym lasem świerkowym, co sprawiało wrażenie czarnej góry.

Pod koniec XV wieku przybyły tutaj grupy Wołochów, uchodzących przed nawałą turecką z południowej Europy. Według relacji ludności, były to rodziny przybyłe z Czarnogóry, które osiedliły się w części wsi zwanej obecnie Sołtystwem. W późniejszym okresie na terenie wsi, głównie w południowej części, zaczęli licznie osiedlać się przybysze z sąsiedniego Podhala. Pieczę nad nimi sprawowali panowie nowotarscy i czorsztyńscy, słynący z ostrego traktowania swoich poddanych. Sprawiło to, iż z biegiem lat Czarna Góra stała się typowo polską wsią. Jej mieszkańcy trudnili się wyrębem lasów, myślistwem i pasterstwem.

Pierwsze udokumentowane wzmianki o miejscowości pochodzą z końca XVI wieku, a dokładniej z dokumentów z lat 1589, 1594 i 1595. Pierwszy z tych dokumentów stwierdza nabycie szeregu ziem klucza dunajeckiego przez rodzinę Horwathów – Palocsayów, a kolejne dwa dokumenty to potwierdzają. W dokumentach tych Czarna Góra wymieniona jest wśród szałasów i owczarni pod węgierską nazwą Czerna Hora. Z 1637 roku pochodzą zapiski kronikarzy, którzy wspominają pasterzy z Czarnej Góry wypasających swoje stada w Tatrach pod Jaworowym Stawem i Tatrach Bielskich.

Lokowanie wsi odbyło się prawdopodobnie na początku XVII wieku na prawie wołoskim. Niestety nie zachował się z tego żaden dokument. Pierwszym właścicielem wsi była rodzina Horvathów – Palocsayów, która była właścicielami wsi do roku 1670. Wówczas wieś zmieniła właściciela na rodzinę włoskiego pochodzenia Joanellich de Toulano, przy których została do roku 1771, kiedy to z powrotem wróciła do rodziny Horwathów – Palocsayów. Pozostała przy nich do 1848 roku i przekształceń ustrojowych jakie zaszły na Węgrzech, to jest uwłaszczenia chłopów, zniesienia poddaństwa oraz ogłoszenia równości wobec prawa.

Początkowo Czarna Góra należała do parafii we Frydmanie, a od 1655 roku do nowo utworzonej parafii w Łapszach Wyżnych. W 1741 roku nową parafią Czarnej Góry został Jurgów, a w 1779 roku część wsi zwana Zagórą została przyłączona do parafii w Trybszu, przy której pozostała do 1996 roku, kiedy to założyła własną parafię pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego.

W 1850 roku powstała pierwsza szkoła w Czarnej Górze. Początkowo językiem nauczania był słowacki, a później przez pewien czas również węgierski. Od około połowy XIX wieku do początku XX wieku, sprawy narodowościowe zaczęły mieć istotne znaczenie. Ruchy narodowe Słowaków prowadziły silną akcję słowakizacyjną terenów Spisza zamieszkałych przez ludność polską. To doprowadziło między innymi do sytuacji, gdzie od 1880 roku mieszkańcy Spisza nie mogli wybrać narodowości polskiej w spisach ludnościowych. Od 1895 roku, Polacy z Galicji zaczęli działać na rzecz obrony świadomości narodowej Polaków ze Spisza. Efektem tego było powstanie między innymi polskich bibliotek, w tym jednej w Czarnej Górze.

Po I wojnie światowej, tereny Spisza stały się przedmiotem ostrego sporu między Polską a Czechosłowacją. W tym okresie, na przełomie roku 1918 i 1919, Czarna Góra po raz pierwszy w historii znalazła się w granicach państwa polskiego. Jednak stało się to jedynie na okres około 10 tygodni, po którym władzę nad wioską objęła Czechosłowacja. Państwa Ententy, które zwycięsko wyszły z wojny, podjęły decyzję, iż na terenie części Spisza, który obejmował również Czarną Górę, odbędzie się plebiscyt, który zadecyduje o przynależności spornych terenów do danego państwa. Zaczęła się walka między państwami o przeciągnięcie mieszkańców na swoją stronę. Ostatecznie plebiscyt został odwołany, a Czarna Góra na stałe została przyłączona do Polski 28 lipca 1920 roku decyzją rady ambasadorów podjętej w Spa.

W 1939 roku, w pierwszych dniach kampanii wrześniowej, tereny polskiego Spisza zostały zajęte przez Słowację, która była sprzymierzona z Niemcami. Przez całą II wojnę światową Czarna Góra pozostawała przy Słowacji, dzięki czemu warunki bytowe były znacznie lepsze niż po drugiej stronie rzeki Białki, gdzie tereny były objęte przez Generalne Gubernatorstwo. Po zakończeniu wojny, Czarna Góra z powrotem wróciła do Polski.

Przed I wojną światową w Czarnej Górze mieszkały dwie rodziny żydowskie, które prowadziły karczmę.
We wsi znajdowały się dwa młyny, dwa folusze, olejarnia, tartak oraz elektrownia wodna.

W 1874 roku miała miejsce ogromna powódź. Po niej mieszkańcy wybudowali kapliczkę św. Jana Nepomucena na skraju wsi w stronę Jurgowa oraz kapliczkę Świętej Trójcy przy ulicy Nadwodniej, która powstała po przejściu epidemii cholery.

Od XVII wieku mieszkają w Czarnej Górze romowie, którzy przybyli tutaj z Węgier. Założyli oni znany zespół muzyczny Kałe Bała, z Teresą Mirgą na czele.

W 1773 roku w Czarnej Górze mieszkało 68 gospodarzy. W kolejnych latach liczba gospodarstw rosła, aż do 148 domów w 1910 roku. Obecnie w Czarnej Górze mieszka ponad 1600 osób.

Metryki parafii w Łapszach Wyżnych, do której Czarna Góra należała od 1655 do 1741 roku, wskazują na występowanie następujących nazwisk: Budzowie, Kowalowie, Sarnowie, Plutowie, Szyszkowie, Gierczakowie, Milonowie, Gogolowie, Jezierczakowie, Kiernoziakowie, Hudziakowie, Kałafutowie i Świerkowie.

W 1991 roku Czarną Górę odwiedził Premier Słowacji Jan Čarnogurský, którego korzenie wywodzą się od pierwszego sołtysa Czarnej Góry. Pierwsi sołtysi miejscowości przybierali nazwisko od nazwy miejscowości.

W 1923 roku w Czarnej Górze po raz pierwszy w Polsce zostały rozegrane krajowe zawody szybowcowe.

Komentarz

Jesteśmy świadomi, że mogą pojawić się zastrzeżenia do przedstawionej tutaj historii Czarnej Góry. Sami, opracowując ją, napotkaliśmy na szereg informacji, które się wzajemnie wykluczały. Już samo ustalenie genezy nazwy naszej wsi jest zadaniem trudnym, gdyż poznaliśmy kilka jej wersji, a podobnych wątpliwości napotkaliśmy więcej. Przedstawiona powyżej historia jest według nas wersją najbardziej prawdopodobną, aczkolwiek nie zamykamy się na żadne sugestie czy wskazówki ze strony osób posiadających wiedzę na ten temat.

Dlatego osoby, które mają zastrzeżenia do przedstawionej tutaj historii, zachęcamy do kontaktu w celu zweryfikowania podanych informacji. Również osoby, które posiadają informacje na temat nieopisanych tutaj wydarzeń z historii naszej wsi, lub opisanych w skrócony sposób, a dysponujących szerszą wiedzą na dany temat, prosimy o kontakt.